Edities
Editie 1637 met kanttekeningen
Deze editie van de Statenvertaling, gepubliceerd in 1637, markeert het begin van de verspreiding van de Statenbijbel in de Nederlandse Republiek. De uitgave was inclusief kanttekeningen, geschreven door vooraanstaande theologen van die tijd. Deze geven uitleg bij moeilijke passages, verduidelijken betekenissen en bieden theologisch inzicht. De editie van 1637 wordt beschouwd als belangrijk cultureel en religieus erfgoed, omdat het de eerste grootschalige en officiële Nederlandse Bijbelvertaling was.
Editie 1657 met kanttekeningen
De editie die in 1657 in Amsterdam uitgegeven werd door Elisabeth Sweerts, de weduwe van Paulus Aertsz van Ravesteyn, bevat officiële correcties van drukfouten. Deze uitgave staat ook wel bekend als de ‘corrigeerbijbel’. Ook de kanttekeningen werden gecorrigeerd. Deze editie, alom erkend als de meest foutloze druk, is de basis van alle latere edities. Ook in deze editie werden nog drukfouten gevonden, maar de autoriteiten hebben de publicatie van nieuwe lijsten met fouten tegengehouden.
Editie 1886/2024
De tekst van de Statenvertaling die tegenwoordig in gebruik is, gaat terug op een negentiende-eeuwse revisie. Een commissie van het Nederlands Bijbelgenootschap heeft toen de tekst van 1657 aangepast aan de nieuwe spelling. Ook hebben zij woorden en uitdrukkingen aangepast als die misverstand opriepen of als onkies werden gezien. De herziening van het Nieuwe Testament werd in 1870 afgerond. In 1886 was de complete Statenvertaling beschikbaar in herziene vorm. Dit is de Statenvertaling zoals we die nu kennen.
In de loop van de twintigste eeuw zijn in de 1886-tekst allerlei kleine wijzigingen aangebracht. Dit gaat zowel om aanpassingen in de spelling als om correcties van (druk)fouten. De tekst die het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap (NBG) in 2024 uitbrengt, staat in deze uitgeeftraditie. De uitgave Statenvertaling 1886/2024 bevat de ‘oude’ tekst van de Statenvertaling die teruggaat op de herziene tekst van 1886.
Editie 1977
De editie 1977 van de Statenvertaling, uitgegeven door het NBG, is een sobere bewerking van de tekst van de editie 1886. Ook werd de Ravesteyneditie van 1657 hierbij betrokken.
De Statenvertaling 1977 is in samenwerking met de Gereformeerde Bond uit de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk tot stand gebracht door een commissie onder leiding van ds. W.L. Tukker (1909-1988). Daarom staat deze versie ook wel bekend als de ‘Tukkerbijbel’. De commissie bestond uit theologen en neerlandici uit kerkelijke gemeenschappen waar men aan de Statenvertaling gehecht is.
De Statenvertaling 1977 is een sobere, uitsluitend taalkundige bewerking van de Statenvertaling. De uitgave heeft tot doel de oorspronkelijke tekst van de Statenvertaling toegankelijker te maken voor hedendaagse lezers. Ze blijft trouw aan de Statenvertaling, maar biedt een licht gemoderniseerde tekst.
Woorden die in de loop der eeuwen versleten raakten of van betekenis veranderden, zijn vervangen door woorden die nu zeggen wat de vertalers toen bedoelden. De bewerkers
hebben zich steeds gehouden aan de kanttekeningen, waarin vele alternatieve vertalingen voorkomen. Genitieven zoals ‘des’ en ‘er’ werden veranderd in ‘van de’, behalve in staande uitdrukkingen als ‘vreze des Heeren’. Een aantal oude uitdrukkingen is gehandhaafd om het coloriet van de Statenvertaling niet aan te tasten.
Herziene Statenvertaling 2010
De Herziene Statenvertaling (kortweg HSV) is een bewerking van de zeventiende-eeuwse Statenbijbel. De HSV is een initiatief van Stichting Herziene Statenvertaling om het goede van de Statenvertaling te behouden, maar tegelijk recht te doen aan de lezer van nu. De eerste versie van de HSV was in 2010 gereed. Eind 2016 is een bijgewerkte versie door het bestuur goedgekeurd.
Kenmerken
De herziening van de Statenvertaling heeft de volgende kenmerken:
- moderne spelling;
- de meest archaïsche woorden zijn vervangen, maar veel traditionele termen zijn bewaard;
- moeilijke zinsconstructies zijn vervangen;
- er worden minder eerbiedshoofdletters gebruikt;
- allerlei vertaalfouten zijn aangepast.
Bronteksten
Voor de herziening is een team van neerlandici, classici en theologen samengesteld. Zij werkten niet met moderne edities van de bronteksten, maar met de bronteksten die ook voor de Statenvertaling in de zeventiende eeuw gebruikt zijn. In het Oude Testament wordt een enkele keer gebruik gemaakt van een afwijkende tekst in de Septuaginta of de Dode Zeerollen.
Psalm 119:84
| 1637 | Hoe sullen de dagen uwes knechts [vele zijn]? wannneer sult ghy recht doen over mijne vervolgers? |
| 1657 | Hoe vele sullen de dagen uwes knechts zijn? wanneer sult ghy recht doen over mijne vervolgers? |
| 1886/2024 | Hoe vele zullen de dagen Uws knechts zijn? Wanneer zult Gij recht doen over mijn vervolgers? |
| 1977 | Hoe vele zullen de dagen van Uw knecht zijn? Wanneer zult Gij recht doen over mijn vervolgers? |
| HSV | Hoeveel zijn de dagen van Uw dienaar? Wanneer zult U gericht oefenen over mijn vervolgers? |
2 Petrus 2:22
| 1637 | Maer haer is over gecomen ’tgene met een waer spreecktwoort [geseght wort], De hondt is weder-keert tot sijn eygen uytbraecksel: ende, De gewassene seuge tot de wentelinge in het slijck. |
| 1657 | Maer haer is over gecomen ’tgene met een waer spreeckwoort [geseght wort], De hondt is weder-gekeert tot sijn eygen uytbraecksel: ende, De gewassene seuge tot de wentelinge in het slijck. |
| 1886/2024 | Maar hun is overkomen, hetgeen met een waar spreekwoord [gezegd wordt]: De hond is wedergekeerd tot zijn eigen uitbraaksel; en de gewassen zeug tot de wenteling in het slijk. |
| 1977 | Maar hun is overkomen, hetgeen met een waar spreekwoord [gezegd wordt]: De hond is weergekeerd tot zijn eigen uitbraaksel; en: de gewassen zeug tot de wenteling in het slijk. |
| HSV | Maar hun is overkomen wat een waar spreekwoord [zegt]: De hond is teruggekeerd naar zijn eigen uitbraaksel en de gewassen zeug naar het rondwentelen in de modder. |
Meer informatie over de verschillende edities, lees dan dit artikel van Jaap van Dorp
