De speelgenooten vragen de Bruyt nae haer Lief, v. 1. den welcken sy haer aenwijst, 2. De Bruydegom verhaelt de gestaltenisse sijner Bruyt, 4. als oock, dat hy sijnen hof besoeckt, 11. De Bruydegom noodicht sijne Bruyt tot sich, 13.
1 WAer is uw’ Liefste henen gegaen, ô ghy schoonste onder de wijven? waer henen heeft uw’ liefste het aengesichte gewendt, op dat wy hem met u soecken?
Cantica 6:1
Dit zijn de woorden der dochteren van Ierusalem, daer van gesproken is cap. 5. v. 16.
Cantica 6:1
T.w. van u tot andere, of, tot een andere plaetse.
Cantica 6:1
Of, ende wy sullen hem met u soecken . De dochteren van Ierusalem hebbende gehoort hoe de Bruyt haren Bruydegom gepresen hadde, zijn daer door beweecht geworden, om eernstlick tot tweemael toe nae hem te vragen (alsoo haren grooten yver uyt-druckende) ende sy beloven datse hem met haer willen soecken, op datse sijner genade ende segeningen mochten mede-deelachtich worden. Dusdanich is de kracht der Predicatie des H. Euangelij in de herten der uytverkorenen, siet Actor. 2.37. ende 4.4 ende c. 11. ven 20, 21.
2 Mijn Liefste is afgegaen in sijnen hof, tot de specery-beddekens, om te weyden in de hoven, ende om de Lelien te versamelen.
Cantica 6:2
De Bruyt die eerst haren Bruydegom gesocht, maer niet gevonden en hadde, weet nu waer hy is, ende sy onderwijst andre daer van: So dat wy hier sien vervult ’t gene dat Christus belooft Matt. 7.7. Soeckt ende ghy sult vinden . siet Deut. 4.29.
Cantica 6:2
Den hof Christi is sijne Gemeynte, als bov. c. 4.16. ende 5.1. Daer is hy te soecken, ende te vinden.
Cantica 6:2
’T schijnt dat hier mede te kennen gegeven worden de hoopen, of geselschappen der Geloovigen, in welcker herten, als in eene goede aerde, het goede soet-rieckende zaet des goddelicken woorts gezaeyt wort, Matth. 13.8, 23. Dit is des Bruydegoms lust-hof, daer hy met sijne genade ende geest altijt ontrent is, ende hy scheyt sijn vermaeck in de goede wercken der geloovigen, gelijck yemant doet in lieflicke kruyt-beddekens met allerleye kostelicke specerien en bloemen besett ende bezaeyt.
Cantica 6:2
D. om gemeynschap met sijne uytverkorene te hebben, etende ende genietende sijne aengename vruchten. Siet bov. c. 4.16. als oock om de sijne te weyden, te voden, ende deelachtich te maken der gaven des H. Geestes.
Cantica 6:2
D. in de particuliere kercken ende versamelingen der geloovigen, als Cant. 5.1.
Cantica 6:2
D. om tot sich te vergaderen sijn uytverkoren volck, ’t welck vergeleken wort by de lelien onder de doornen, Cant. 2.2.
3 Ick ben mijnes Liefsten, ende mijn Liefste is mijn, die onder de Lelien weydet.
Cantica 6:3
De Bruyt verheucht haer hier van wegen de liefde ende vrede tusschen haren Bruydegom ende haer vernieuwt, onaengesien hare voorige swackheden ende wederweerdicheden. dese selve woorden spreeckt de Bruyt oock van haren Bruydegom, bov. c. 2.16. ende ond. 7.10. Doch een weynichsken in eenen anderen sin.
Cantica 6:3
D. niet alleen op eene gesonde weyde, maer oock op eene overvloedige lustige weyde, tot verquickinge, ende tot eeuwigen troost sijner schapen.
4 Ghy zijt schoone, mijne Vriendinne, gelijck Thirza, lieflick als Ierusalem: schrickelick als [slach-ordens] met banieren.
Cantica 6:4
De Bruydegom sijne Bruyt gevonden hebbende, roemt de selve van wegen de menichvuldige gaven, daer mede sy verciert is. Siet bov. 4.1.
Cantica 6:4
Dit was een Stadt in ’t lant Canaan, niet wijt van Samaria gelegen, in de welcke hof gehouden heeft een vande Coningen die Iosua heeft overwonnen, Ios. 12.24. Na der hant hebben de Coningen van Israel daer hof gehouden, tot dat Samaria gebouwt was van Omri. Siet 1.Reg. 14.17. ende 15.21, 23. ende 16.6, 8, 23. De Griecksche oversetters vertalen het woort Thirtsa , ende stellen in den text, Goet vermaeck , of, gunstige aenneminge . Waer uyt af te nemen is, dat het eene schoone aengename Stadt geweest is, in hoedanige plaetsen de Coningen ende Princen plechten te woonen. Dus danige fraeyicheyt of schoonheyt wort hier der Bruyt toegeschreven, zijnde schoon ende aengenaem gemaeckt door Christum haren Bruydegom, Ephes. 1.6. ende 5.27.
Cantica 6:4
De Stadt van Ierusalem is vermaert van wegen hare schoonheyt ende heerlickheyt. Sy is eertijts geweest de vermaertste Stadt van geheel Orienten, Plin. lib. 5. c. 14 . Sy was de stoel vanden suyveren Godtsdienst, ende woonplaetse der Coningen Iuda, Psal. 122. Sy wort genoemt de vreucht der gantscher aerde , Psal. 48.3.
Cantica 6:4
D. vol van majesteyt ende couragie, vreeselick inde oogen harer vyanden, als onder v 10.
Cantica 6:4
Hebr. als gebanierde . T.w. legers, of, slach-ordens. D. als legers, staende onder hare banieren, of, Vaendels in slach-ordre, veerdich om slach te leveren. Daerom is de Kercke Christi schrickelick voor de oogen harer vyanden, om datse omlegert is met veel krachtige Engelen, 2.Reg. 6.17. ende 19.35. Item om datse gewapent is met geestelicke wapenen. Siet Act. 5.11. Eph. 6.13. ende 2.Cor. 10.4. Siet oock ond. v. 10.
5 Wendt uwe oogen van my af, want sy doen my gewelt aen: u hayr is als een cudde geyten, die [’t gras] van Gilead afscheeren.
Cantica 6:5
Maniere van spreken, uytdruckende de grootheyt der liefde Christi . And. Wendt uwe oogen nae my toe . Het Hebr. woort beteeckent somtijts sich tot yemant wenden, als 1.Chron. 12.23. Somtijts sich van yemant afwenden, als Ezech. 7.22.
Cantica 6:5
Of, tegen over my , als Num. 2.2.
Cantica 6:5
And. Sy hebben my opgelicht , of, verheven .
Cantica 6:5
Siet d’aent. Cant. 4.1.
Cantica 6:5
Hier staet alleen Gilead , maer c. 4.1. staet, de berch van Gilead . soo op d’eene als op d’andre plaetse wort de geheele lantstreke van Gilead verstaen.
6 Uwe tanden zijn als eene cudde schapen, die uyt de wasch-stede opkomen, die al t’samen tweelingen voort-brengen, ende onder de selve en is geene jongeloos.
Cantica 6:6
Siet de aent. bov. c.4. op v 2.
7 Uwe wangen zijn als een stuck van eenen granaet-appel tusschen uwe vlechten.
Cantica 6:7
Siet bov. c.4. op v 3.
8 Daer zijn tsestich Coninginnen, ende tachtentich by-wijven: ende maechden sonder getal.
Cantica 6:8
Dese woorden machmen oock nemen als onder conditie gesproken zijnde, aldus, laet daer tsestich Coninginnen zijn . D. al warender 60 Coninginnen, etc. nochtans is eene mijne duyve, etc.
Cantica 6:8
Dit spreeckt de Bruydegom Christus onder den name van Salomo, die sijn voorbeelt geweest is: Eenige besluyten hier uyt, dat Salomo dit liedt gedicht heeft in de eerste jaren sijnes Coninckrijcks, doe hy noch soo vele wyven ende by-wyven niet en hadde, als hy nader hant gehadt heeft, 1.Reg. 11.3. Doch eenige meynen, dat hier een seker getal voor een onseker gestelt is, als Iob 5.19. Mich. 5.5. ende elders meer. De geestelicke sin is, dat de ware kercke alleen de kercke Christi te achten zy, gelijck hier v 9. breeder geseyt wort.
Cantica 6:8
Dit spreeckt de Bruydegom Christus onder den name van Salomo, die sijn voorbeelt geweest is: Eenige besluyten hier uyt, dat Salomo dit liedt gedicht heeft in de eerste jaren sijnes Coninckrijcks, doe hy noch soo vele wyven ende by-wyven niet en hadde, als hy nader hant gehadt heeft, 1.Reg. 11.3. Doch eenige meynen, dat hier een seker getal voor een onseker gestelt is, als Iob 5.19. Mich. 5.5. ende elders meer. De geestelicke sin is, dat de ware kercke alleen de kercke Christi te achten zy, gelijck hier v 9. breeder geseyt wort.
Cantica 6:8
Van het woort by-wyven siet Genes. 22. op v 24. Het schijnt dat door dese Coninginnen ende by-wyven verstaen worden die kercken, die sich voor ware kercken uytgeven, maer geene inwendige geestelicke gemeenschap met den Bruydegom Christo en hebben, hoewelse door Godts genade daer toe konnen gebracht worden.
Cantica 6:8
Verstaet hier dienst-maechden, of staet-jonckvrouwen der Coninginnen, als Esth. 2.9. Psal. 45.15. ende by dese dienst-maechden wort verstaen het volck, dat van de groote dependeert, ende sich van de selve laet leyden, ’t welck verre de grootste hoop in der werelt is.
9 Een eenige is mijne duyve, mijne volmaeckte, de eenige hares moeders, sy is de suyvere der gener die haer gebaert heeft: als de dochters haer sien, so sullen sy haer welgelucksalich roemen, de Coninginnen, ende de by-wijven; ende prijsen.
Cantica 6:9
Of, [maer] sy alleene is mijne duyve . Dit wort gestelt tegen het groot getal der Coninginnen, etc. v. 8. Ende hier wort de Bruyt Christi , die maer eene en is (gelijcker maer een lichaem, eenen Geest, eene hope, eenen Heere, een Geloove en is, Ephes. 4. ven 4, 5.) gestelt ende meer geachtt, dan het groot getal van andere, die in hare eygene, ende anderer menschen opinie, Coninginnen, ende Princessen zijn. siet wat Godt tot Israel spreeckt Exod. 19.5. 2.Sam. 7.23.
Cantica 6:9
Alle de particuliere kercken op der aerde, die rechtsinnich zijn, en maken t’samen niet meer dan een lichaem, Eph. 5.16. De eenige kercke, zijnde als de eenige ende wettelicke dochter van het hemelsche Ierusalem, ’t welck is de algemeyne kercke, welcke is onser aller moeder, Gal. 4.26.
Cantica 6:9
Of, gesuyverde , of, uytgelesene , of, de klare . ende alsoo ond. v. 10. ende 1.Chron. 7.40. Daer zijn wel vele bastaert-kercken, maer daer en is niet meer dan eene suyvere, wettelicke, uytverkorene kercke. van de welcke siet 1.Petr. c. 1. v. 2.
Cantica 6:9
Hebr. hares baersters .
Cantica 6:9
T.w. de dochters of maechden, van de welcke v 8. gesproken is.
Cantica 6:9
D. haren staet ende gelegentheyt te dege kennen.
sullense
Cantica 6:9
D. sy sullense gelucksalich achten, De sin is, of schoon de kercken die in deser werelt soo van andere, als van haer selven so groot geacht worden, schynen de ware kercke te zijn, nochtans sullen sy eyndelick overtuycht worden, immers (ten zy datse haer bekeerden) ten jongsten dage, als sy de schapen sullen sien staen aen de rechter-hant des oppersten Richters, datter maer eene ware kercke en is, ende dat die wel salich zijn die tot de selve gehooren. Malach. 3.18.
10 Wie is sy die daer uytsiet, als de dageraet: schoone gelijck de Mane, suyver als de Sonne, schrickelick als [slach-ordens] met banieren?
Cantica 6:10
D. wat voor eene is dit? Dit wort gevraecht, van de gene die in ’t eynde van ’t voorgaende vsken vermeldet zijn. Sy verwonderen haer over de schoonheyt, ende heerlickheyt der kercke Godes, als of sy seyden, Is dat die kercke die wy versmaet hebben? Siet hoe heerlick is sy nu?
Cantica 6:10
Of, uytkijckt, verschijnt .
Cantica 6:10
Gelijck de klare morgen-stont na den duysteren nacht, alsoo staet de Bruyt op, ende komt voorts, na de duysternisse van ’t kruyce, onwetenschap ende dwalinge, T.w. als de morgen-sterre van de kennisse Christi in haer herte opgaet. Siet Ies. 60.2. ende 2.Pet. 1.19.
Cantica 6:10
De Mane heeft in het Hebr. haren name van witticheyt, ende van haer helder schijnsel. Hier beteeckent het schoon-schijnen der Mane, den heerlicken staet der kercke Godes. Siet dergelijcke manieren van spreken Ies. 30.26. ende 60.20. Ezech. Psal. 16.14. ende 32.7, 8. Ioel 3.15.
Cantica 6:10
Suyver , of, klaer , of, reyn .
Cantica 6:10
Christus is de Sonne der gerechticheyt, Malach. 4.2. De vrouwe, T.w. sijne Bruyt, is met de Sonne bekleedt, Apoc. 12.1. Want sy heeft Christum aengedaen door ’t geloove, Gal. 3.27. door wiens gerechticheyt sy gesuyvert is van hare sonden, ende alsoo is sy heerlick ende schoon schynende.
Cantica 6:10
T.w. haren vyanden, met de welcke sy te vechten heeft onder de baniere hares Bruydegoms, aen hebbende niet vleeschelicke wapenen, maer machtige door Godt, om de sterckten neder te werpen, 2.Cor. 10.4. Siet oock Exod. c. 15. ven 14, 15, 16. Deut. 2.25. ende 33.29. Psal. 48.5, 6. Siet oock boven d’aenteeck. op v 4.
11 Ick ben tot den noten-hof afgegaen, om de groene vruchten der valleye te sien: om te sien of de wijnstock bloeyde, de granaet-boomen uytbotteden.
Cantica 6:11
Dit zijn de woorden des Bruydegoms, aenwijsende hoe hy den hof, sijne Kercke, besoeckt.
Cantica 6:11
Het Hebr. woort Egoz wort alleen hier gevonden. De meeste Tanslateurs nemen het voor noten, ende meynen datmen hier moet verstaen niet slechte noten, maer noten-muscaten, hoedanige lieflicke vruchten vele in den hof des Bruydegoms wassen. Siet bov. c. 4. ven 12, 13, 14. And. gesuyverden , of, besnoeyden hof .
Cantica 6:11
And. nieuwe , of, eerste vruchten , T.w. die in het voor-jaer rijpe worden. De sin is, dat na den winter des tegenspoets, de lieflicke lente der genade in den hof der kercke verschijnt.
Cantica 6:11
Of, in de leechte , daer de kercke Christi gewatert ende gevochtigt wort met Godes woort ende Geest, om overvloedige vruchten te dragen.
Cantica 6:11
Verstaet hier door den wijnstock, ende granaet-boomen, ’t volck van Godt geroepen, ende in den hof der kercke geplantt, de welcke bottende ende bloeyende in ware ende oprechte kennisse ende wetenschap, daer na voort-brengt vruchten der goede wercken ter eere Godes, ende stichtinge des naesten. Siet bov. c. 2.13, 14.
Cantica 6:11
Verstaet hier door den wijnstock, ende granaet-boomen, ’t volck van Godt geroepen, ende in den hof der kercke geplantt, de welcke bottende ende bloeyende in ware ende oprechte kennisse ende wetenschap, daer na voort-brengt vruchten der goede wercken ter eere Godes, ende stichtinge des naesten. Siet bov. c. 2.13, 14.
Cantica 6:11
Of, blossemden , of, knopten .
12 Eer ick het wiste, settede my mijne ziel [op] de wagens van mijn
Cantica 6:12
Dit schijnen noch de woorden des Bruydegoms te zijn. Als hy seyt, Eer ick het wist , Dat is te seggen, in der haest, onvermoedelick, onvoorsiens, van wegen mijn groot verlangen nae den hof. Alwaer ick, siende ende bevindende so schoone vruchten, heb ick mijn volck als met wagens voortgeholpen: haer oock beschermende tegen hare vyanden. Dit kanmen oock door het woort wagens verstaen, overmits men eertijts wagens in den krijch gebruyckte. Siet Iosu. 11.4. ende 1.Sam. 13.5. ende elders meer. Sommige verstaen hier de Heylige Engelen.
Cantica 6:12
D. ick sette my-selven. Dese maniere van spreken is seer gemeyn in de H. Schrift, siet daer van exempelen Psal. 6.4. Eccles. 7. v. 28. Cant. 1.7. Ies. 1.14. ende 61.10. ende elders meer. De sin is, Ick wiert beweecht door mijne vyerige barmherticheyt, ende niet door uwe verdiensten. And, mijne ziele . D. mijne begeerte. Siet Psal. 27. op v 12.
Cantica 6:12
Of, Van mijn Edel of Princelick volck . Het Hebr. woort nadib , ’t welck hier gebruyckt wort, is te seggen vry-willich, of, goet-willich, of vry, of Edel, of princelick. Eenige hebben hier, op de wagens van Amminadib , makende van twee woorden een: Oock en vintmen nergens in de H. Schrift wie desen Amminadib soude wesen. Daerom is’t beter datmen hier stelle, mijn vrywillich volck . T.w. de Christ-geloovige. die geseyt worden vry-willich te zijn ten dage der macht, ofte des heyrs, Psal. 110.3. Het gepredickte woort met alle genegentheyt ontfangende, Actor. 2.41. ende 17.11.
vrywillich volck.
13 Keert weder, keert weder, ô Sulammith, Keert weder, Keert weder, dat wy u mogen aensien. Wat siet ghylieden de Sulammith aen? sy is als eene reye van twee heyren.
Cantica 6:13
Dit beteeckent den eernstigen wensch van de bekeeringe der verdwaelden, ende het wort daerom viermael herhaelt, om dat wy van natueren trage van herten ende van ooren zijn, Luce 24.25. Hebr. 5.11. Eenige duyden dit op het weder-roepen ende weder-keeren der Ioden tot Christum . siet Rom. 11.25. Andre meynen, dat dit zijn de woorden van de speel-genooten der Bruyt.
Cantica 6:13
Salomo, heeft sijnen name van vrede. 1.Chron. c. 22.9. Ierusalem wort oock Salem genoemt, Psal. 76.3. D. vrede, Hebr. 7.2. Alsoo wort de Kercke, ofte het volck, ’t welck geroepen wort om weder te keeren, Sulammith genoemt, ’t welck so veel te seggen is, als vreedsame, of vredige, of, in vrede levende, Ten aensien van de vrede die sy heeft met Godt door Iesum Christum , Rom. 5.1. het is dan soo vele, als of de Bruydegom hier seyde, komt herwaerts mijne lieve Bruyt, die nae mijnen name Salomo, Vrede-Vorst, of, vreedsaem, genoemt wort Sulammith , D. vreedsame, keert weder, komt tot my, Ick sal u tot genaden aen-nemen, al hebt ghy my vertoornt.
Cantica 6:13
Dese woorden schijnen gesproken te zijn van de vrienden van Sulammith , wenschende te mogen sien, dat de voorige gaven ende genaden wederom op, ofte in haer mochten gesien en gespeurt worden, want de Engelen selve wenschen te mogen sien die dinge, die der kercke door het Euangelium zijn mede-gedeelt, 1.Pet. 1.12. Siet oock Psal. 27.4. Ies. 52.8.
Cantica 6:13
Of, aenschouwen , T.w. met vreucht ende blijtschap.
Cantica 6:13
Eenige meynen dat dit de woorden der Bruyt zijn: Andre nemense voor de woorden des Bruydegoms. And. wat siet ghy lieden [doch] aen Sulammith? of, aen de Sulammitische.
Cantica 6:13
Of, als een geselschap , D. eenen hoop der gener die eenen rey maken, die t’samen vrolick zijn. de Israeliten, selfs oock somtijts de godtsalige, plechten met reyen haer te verblijden, ende Godt te danken voor verworvene victorien, ofte om andere oorsaken, Exod. 15.20. Ierem. 31.4, 13. Luce. 15.25 In dese plaetse wort door den rey te kennen gegeven, de blijtschap der geloovigen, als sy tot Christum komen sullen.
Cantica 6:13
Door dese twee heyren wort te kennen gegeven, de menichte der gener die haer tot Christum bekeeren souden. Doch andre verstaen door de twee legers de kercke Christi , bestaende uyt Ioden ende Heydenen. Andre houden hier in den text het Hebr. woort Machanaim , dat twee heyren, of twee legers beteeckent. Siet Genes. 32. ven 1, 2.
De speelgenooten vragen de Bruyt na haer Lief, ver s 1. den welcken sy haer aenwijst, 2. De Bruydegom verhaelt de gestaltenisse sijner Bruyt, 4. als oock, dat hy sijnen hof besoeckt, 11. De Bruydegom noodight sijne Bruyt tot sich, 13.
1 WAer is uw’ Liefste henen gegaen, O ghy schoonste onder de wijven? waer henen heeft uw’ Liefste het aengesichte gewendt, op dat wy hem met u soecken?
Cantica 6:1
Dit zijn de woorden der dochteren van Ierusalem, daer van gesproken is Cap. 5. ver s 16.
Cantica 6:1
T.w. van u tot andere, of, tot een ander plaetse.
Cantica 6:1
Of, ende wy sullen hem met u soecken . De dochteren van Ierusalem hebbende gehoort hoe de Bruyt haren Bruydegom gepresen hadde, zijn daer door beweeght geworden, om ernstlick tot tweemael toe na hem te vragen (alsoo haren grooten yver uytdruckende) ende sy belooven datse hem met haer willen soecken, op datse sijner genade ende zegeningen mochten mede deelachtigh worden. Dusdanigh is de kracht der predicatie des Heyligen Euangelij in de herten der uytverkorenen. siet Actor. cap. 2. ver s 37. ende 4.4 ende cap. 11. vers en 20, 21.
2 Mijn Liefste is afgegaen in sijnen hof, tot de specery beddekens, om te weyden in de hoven, ende om de lelien te versamelen.
Cantica 6:2
De Bruyt die eerst haren Bruydegom gesocht, maer niet gevonden en hadde, weet nu waer hy is, ende sy onderwijst andre daer van: Soo dat wy hier sien vervult het gene dat Christus belooft, Matth. cap. 7. ver s 7. Soeckt ende ghy sult vinden . Siet Deut. cap. 4. ver s 29.
Cantica 6:2
Den hof Christi is sijne gemeynte, als boven cap. 4. ver s 16. ende cap. 5. ver s 1. Daer is hy te soecken, ende te vinden.
Cantica 6:2
’t Schijnt dat hier mede te kennen gegeven worden de hoopen, of geselschappen der geloovigen, in welcker herten, als in eene goede aerde, het goede soetrieckende zaet des Goddelicken woorts gezaeyt wort, Matth. cap. 13. vers en 8, 23. Dit is des Bruydegoms lusthof, daer hy met sijne genade ende geest altijt ontrent is, ende hy schept sijn vermaeck in de goede wercken der geloovigen, gelijck yemant doet in lieflicke kruytbeddekens met allerleije kostelicke specerijen en bloemen besett ende bezaeyt.
Cantica 6:2
Dat is, om gemeynschap met sijne uytverkorene te hebben, etende ende genietende sijne aengename vruchten. Siet boven cap. 4. ver s 16. als oock om de sijne te weyden, te voeden, ende deelachtigh te maken der gaven des Heyligen Geestes.
Cantica 6:2
Dat is, in de particuliere Kercken ende versamelingen der geloovigen, als Cant. cap. 5. ver s 1.
Cantica 6:2
Dat is, om tot sich te vergaderen sijn uytverkoren volck, het welck vergeleken wort by de lelien onder de doornen, Cant. cap. 2. ver s 2.
3 Ick ben mijnes Liefsten, ende mijn Liefste is mijn, die onder de lelien weydet.
Cantica 6:3
De Bruyt verheught haer hier van wegen de liefde ende vrede tusschen hare Bruydegom ende haer vernieuwt, onaengesien hare vorige swackheden ende wederweerdigheden. Dese selve woorden spreeckt de Bruyt oock van haren Bruydegom, boven cap. 2. ver s 16. ende onder cap. 7. ver s 10. Doch een weynighsken in eenen anderen sin.
Cantica 6:3
Dat is, niet alleen op eene gesonde weyde, maer oock op eene overvloedige lustige weyde, tot verquickinge, ende tot eeuwigen troost sijner schapen.
4 Ghy zijt schoone, mijne Vriendinne, gelijck Thirza, lieflick als Ierusalem: schrickelick als [slagh-ordens ] met banieren.
Cantica 6:4
De Bruydegom sijne Bruyt gevonden hebbende, roemt deselve van wegen de menighvuldige gaven, daer mede sy verciert is. Siet boven 4.1.
Cantica 6:4
Dit was een stadt in ’t lant Canaan, niet wijt van Samaria gelegen, in dewelcke hof gehouden heeft een van de Koningen die Iosua heeft overwonnen, Iosu. cap. 12. ver s 24. Na der hant hebben de Koningen van Israël daer hof gehouden, tot dat Samaria gebouwt was van Omri. Siet 1.Reg. cap. 14. ver s 17. ende cap. 15. vers en 21, 33. ende 16. vers en 6, 8, 23. De Griecksche oversetters vertalen het woort Thirtsa , ende stellen in den text, goet vermaeck , ofte, gunstige aenneminge . Waer uyt af te nemen is, dat het eene schoone aengename stadt geweest is, in hoedanige plaetsen de Koningen ende Princen plechten te woonen. Dusdanige fraeyigheyt of schoonheyt wort hier der Bruyt toegeschreven, zijnde schoon ende aengenaem gemaeckt door Christum haren Bruydegom, Ephes. 1.6. ende 5.27.
Cantica 6:4
De stadt van Ierusalem is vermaert van wegen hare schoonheyt ende heerlickheyt. Sy is eertijts geweest de vermaertste stadt van geheel Orienten, Plin. lib. 5. cap. 14 . Sy was de stoel van den suyveren Godtsdienst, ende de woonplaetse der Koningen Iuda, Psalm 122. Sy wort genoemt de vreught der gantscher aerde , Psalm 48.3.
Cantica 6:4
D. vol van majesteyt ende couragie, vreeselick in de oogen harer vyanden, als onder ver s 10.
Cantica 6:4
Hebr. als gebanierde , T.w. legers, ofte, slagh-ordens, D. als legers, staende onder hare banieren, ofte, vaendels in slagh-ordre, veerdigh om slagh te leveren. Daerom is de Kercke Christi schrickelick voor de oogen harer vyanden, om datse omlegert is met veel krachtige Engelen, 2.Reg. 6.17. ende 19.35. Item om datse gewapent is met geestelicke wapenen. siet Actor. 5. ver s 11. Ephes. 6.13. 2.Cor. 10.4. Siet oock onder ver s 10.
5 Wendt uwe oogen van my af, want sy doen my gewelt aen: u hayr is als een kudde geyten, die [’t gras ] van Gilead afscheeren.
Cantica 6:5
Maniere van spreken, uytdruckende de grootheyt der liefde Christi . And. Wendt uwe oogen na my toe . Het Hebreeusch woort beteeckent somtijts sich tot yemant wenden, als 1.Chron. 12.23. Somtijts sich van yemant afwenden, als Ezech. 7.22.
Cantica 6:5
Ofte, tegen over my , als Num. 2.2.
Cantica 6:5
Anders, Sy hebben my opgelight , of, verheven .
Cantica 6:5
Siet de aent. Cant. 4.1.
Cantica 6:5
Hier staet alleen Gilead , maer cap. 4. ver s 1. staet, de bergh van Gilead . Soo op d’eene als op de andre plaetse wort de geheele lantstreke van Gilead verstaen.
6 Uwe tanden zijn als eene kudde schapen, die uyt de waschstede opkomen, die al t’samen tweelingen voortbrengen, ende onder deselve en is geene jongeloos.
Cantica 6:6
Siet d’aent. bov. 4. op ver s 2.
7 Uwe wangen zijn als een stuck van eenen granaet-appel tusschen uwe vlechten.
Cantica 6:7
Siet boven 4. op ver s 3.
8 Daer zijn sestigh Koninginnen, ende tachtentigh bywijven: ende maeghden sonder getal.
Cantica 6:8
Dese woorden mach men oock nemen als onder conditie gesproken zijnde, aldus, Laet daer sestigh Koninginnen zijn , Dat is, al warender sestigh Koninginnen, et c. nochtans is eene mijne duyve, et c.
Cantica 6:8
25 Dit spreeckt de Bruydegom Christus onder den name van Salomo, die sijn voorbeelt geweest is: Eenige besluyten hier uyt, dat Salomo dit liedt gedicht heeft in de eerste jaren sijnes Koninckrijcks, doe hy noch soo vele wijven ende bywijven niet en hadde, als hy na der hant gehadt heeft, 1.Reg. 11. ver s 3. Doch eenige meynen, dat hier een seker getal voor een onseker gestelt is, als Iob cap. 5. ver s 19. Mich. cap. 5. ver s 4. ende elders meer. De geestelicke sin is, dat de ware Kercke alleen de Kercke Christi te achten zy, gelijck hier ver s 9. breeder geseyt wort.
Cantica 6:8
25 Dit spreeckt de Bruydegom Christus onder den name van Salomo, die sijn voorbeelt geweest is: Eenige besluyten hier uyt, dat Salomo dit liedt gedicht heeft in de eerste jaren sijnes Koninckrijcks, doe hy noch soo vele wijven ende bywijven niet en hadde, als hy na der hant gehadt heeft, 1.Reg. 11. ver s 3. Doch eenige meynen, dat hier een seker getal voor een onseker gestelt is, als Iob cap. 5. ver s 19. Mich. cap. 5. ver s 4. ende elders meer. De geestelicke sin is, dat de ware Kercke alleen de Kercke Christi te achten zy, gelijck hier ver s 9. breeder geseyt wort.
Cantica 6:8
Van het woort bywijven , siet Genes. 22. op ver s 24. Het schijnt dat door dese Koninginnen ende bywijven verstaen worden die kercken, die sich voor de ware kercken uytgeven, maer geene inwendige geestelicke gemeenschap met den Bruydegom Christo en hebben, hoewelse door Godts genade daer toe konnen gebracht worden.
Cantica 6:8
Verstaet hier dienstmaeghden, of staet-jonckvrouwen der Koninginnen, als Esth. 2. ver s 9. Psalm 45.15. ende by dese dienstmaeghden wort verstaen het volck, dat van de groote dependeert, ende sich van deselve laet leyden, ’t welck verre de grootste hoop in de werelt is.
9 Een eenige is mijne duyve, mijne volmaeckte, de eenige hares moeders, sy is de suyvere der gener die haer gebaert heeft: als de dochters haer sien, soo sullen sy haer welgelucksaligh roemen, de Koninginnen, ende de bywijven; ende sullense prijsen.
Cantica 6:9
Of, [maer] sy alleene is mijne duyve . Dit wort gestelt tegen het groot getal der Koninginnen, et c. ver s 8. Ende hier wort de Bruyt Christi , die maer eene en is (gelijcker maer een Lichaem, eenen Geest, eene Hope, eenen Heere, een Geloove en is, Ephes. cap. 4. vers en 4, 5.) gestelt ende meer geachtt, dan het groot getal van andere, die in hare eygene, ende anderer menschen opinie, Koninginnen, ende Princessen zijn. Siet wat Godt tot Israël spreeckt, Exod. 19.5. 2.Sam. cap. 7. ver s 23.
Cantica 6:9
Alle de particuliere Kercken op der aerde, die rechtsinnigh zijn, en maken t’samen niet meer dan een lichaem, Ephes. 4. ver s 16. De eenige Kercke, zijnde als de eenige ende wettelicke dochter van het hemelsche Ierusalem, het welck is de algemeyne Kercke, welcke is onser aller moeder, Gal. 4.26.
Cantica 6:9
Ofte, gesuyverde , ofte, uytgelesene , ofte, de klare , ende alsoo onder ver s 10. ende 1.Chron. 7.40. Daer zijn wel vele bastaert-kercken, maer daer en is niet meer dan eene suyvere, wettelicke, uytverkorene kercke. Van dewelcke siet 1.Petr. cap. 1. ver s 2.
Cantica 6:9
Hebr. hares baersters .
Cantica 6:9
Te weten, de dochters of maeghden, van dewelcke ver s 8. gesproken is.
Cantica 6:9
Dat is, haren staet ende gelegentheyt te dege kennen.
Cantica 6:9
Ofte, sullen haer , Te weten, dese Bruyt. Siet Deuter. 4.6. ende 26.19. Actor. 5.13.
Cantica 6:9
Dat is, sy sullense gelucksaligh achten, De sin is, Of schoon de Kercken die in deser werelt soo van andere, als van haerselven soo groot geacht worden, schijnen de ware Kercke te zijn, nochtans sullen sy eyndelick overtuyght worden, immers (’t en zy datse haer bekeeren) ten jonghsten dage, als sy de schapen sullen sien staen aen de rechter hant des oppersten Richters, datter maer eene ware Kercke en is, ende dat die wel saligh zijn die tot deselve gehooren, Malach. 3.18.
10 Wie is sy die daer uytsiet, als de dageraet: schoone gelijck de mane, suyver als de sonne, schrickelick als [slagh-ordens ] met banieren?
Cantica 6:10
Dat is, wat voor eene is dit? Dit wort gevraeght, van de gene die in het eynde van het voorgaende ver sken vermeldet zijn. Sy verwonderen haer over de schoonheyt, ende heerlickheyt der Kercke Godes, als of sy seyden, Is dat die Kercke die wy versmaet hebben? Siet hoe heerlick is sy nu?
Cantica 6:10
Ofte, uytkijckt, verschijnt .
Cantica 6:10
Gelijck de klare morgenstont na den duysteren nacht, alsoo staet de Bruyt op, ende komt voorts, na de duysternisse van ’t kruyce, onwetenschap ende dwalinge, T.w. als de morgensterre van de kennisse Christi in haer herte opgaet. Siet Iesa. cap. 60. ver s 2. ende 2.Petr. 1.19.
Cantica 6:10
De mane heeft in het Hebreeusch haren name van wittigheyt, ende van haer helder schijnsel. Hier beteeckent het schoon schijnen der mane, den heerlicken staet der Kercke Godes. Siet dergelijcke maniere van spreken Iesa. 30.26. ende 60.20. Ezech. 16.14. ende 32. vers en 7, 8. Ioël 3.15.
Cantica 6:10
Suyver , ofte, klaer , ofte, reyn .
Cantica 6:10
Christus is de sonne der gerechtigheyt, Mal. 4. ver s 2. De vrouwe, Te weten, sijne Bruyt, is met de sonne bekleet, Apocal. 12. ver s 1. Want sy heeft Christum aengedaen door het geloove, Galat. cap. 3. ver s 27. door wiens gerechtigheyt sy gesuyvert is van hare sonden, ende alsoo is sy heerlick ende schoon schijnende.
Cantica 6:10
Te weten, haren vyanden, met dewelcke sy te vechten heeft onder de baniere hares Bruydegoms, aenhebbende niet vleeschelicke wapenen, maer machtige door Godt, om de sterckten neder te werpen, 2.Corinth. 10. ver s 4. Siet oock Exod. 15. vers en 14, 15, 16. Deuter. 2. ver s 25. ende 33.29. Psalm 48.5, 6. Siet oock boven de aenteeckeninge op ver s 4.
11 Ick ben tot den notenhof afgegaen, om de groene vruchten der valleije te sien: om te sien of de wijnstock bloeyde, de granaetboomen uytbotteden.
Cantica 6:11
Dit zijn de woorden des Bruydegoms, aenwijsende hoe hy den hof, sijne Kercke, besoeckt.
Cantica 6:11
Het Hebreeusch woort Ezog wort alleen hier gevonden. De meeste Translateurs nemen ’t voor noten, ende meynen dat men hier moet verstaen niet slechte noten, maer noten-muscaten, hoedanige lieflicke vruchten vele in den hof des Bruydegoms wassen. Siet boven 4. vers en 12, 13, 14. Anders, gesuyverden , ofte, besnoeyden hof .
Cantica 6:11
Anders, nieuwe , ofte, eerste vruchten , Te weten, die in het voorjaer rijpe worden. De sin is, dat na den winter des tegenspoets, de lieflicke lente der genade in den hof der Kercke verschijnt.
Cantica 6:11
Ofte, in de leeghte , daer de Kercke Christi gewatert ende gevochtight wort met Godes Woort ende Geest, om overvloedige vruchten te dragen.
Cantica 6:11
47 Verstaet hier door den wijnstock, ende granaetboomen, het volck van Godt geroepen, ende in den hof der Kercke geplantt, dewelcke bottende ende bloeijende in ware ende oprechte kennisse ende wetenschap, daer na voort brenght vruchten der goede wercken ter eere Godes, ende stichtinge des naesten. Siet boven 2.13, 14.
Cantica 6:11
47 Verstaet hier door den wijnstock, ende granaetboomen, het volck van Godt geroepen, ende in den hof der Kercke geplantt, dewelcke bottende ende bloeijende in ware ende oprechte kennisse ende wetenschap, daer na voort brenght vruchten der goede wercken ter eere Godes, ende stichtinge des naesten. Siet boven 2.13, 14.
Cantica 6:11
Ofte, blossemden , ofte, knopten .
12 Eer ick het wiste, settede my mijne ziel [op ] de wagens van mijn
Cantica 6:12
Dit schijnen noch de woorden des Bruydegoms te zijn. Als hy seyt, Eer ick het wist , Dat is te seggen, in der haest, onvermoedelick, onvoorsiens, van wegen mijn groot verlangen na den hof. Alwaer ick, siende ende bevindende soo schoone vruchten, heb ick mijn volck als met wagens voort geholpen: haer oock beschermende tegen hare vyanden. Dit kan men oock door het woort wagens verstaen, overmits men eertijts wagens in den krijgh gebruyckte. Siet Iosu. cap. 11. ver s 4. ende 1.Sam. cap. 13. ver s 5. ende elders meer. Sommige verstaen hier de Heylige Engelen.
Cantica 6:12
Dat is, ick sette my selven. Dese maniere van spreken is seer gemeyn in de Heylige Schrift, siet daer van exempelen Psalm 6. ver s 4. Eccles. cap. 7. ver s 28. Cant. cap. 1. ver s 7. Iesa. 1. ver s 14. ende cap. 61. ver s 10. ende elders meer. De sin is, Ick wiert beweeght door mijne vyerige barmhertigheyt, ende niet door uwe verdiensten. Anders, mijne ziele : Dat is, mijne begeerte. Siet Psalm 27. op ver s 12.
Cantica 6:12
Ofte, Van mijn Edel , ofte Princelick volck . Het Hebreeusch woort nadib , ’t welck hier gebruyckt wort, is te seggen vrywilligh, of goetwilligh, of vry, of edel, of Princelick. Eenige hebben hier, op de wagens van Amminadib , makende van twee woorden een: Oock en vindt men nergens in de Heylige Schrift wie desen Amminadib soude wesen. Daerom is’t beter dat men hier stelle, mijn vrywilligh volck , Te weten, de Christgeloovige; die geseyt worden vrywilligh te zijn ten dage der macht, ofte des heyrs, Psalm 110. ver s 3. Het gepredickte woort met alle genegentheyt ontfangende, Actor. cap. 2. ver s 41. ende cap. 17. ver s 11.
vrywilligh volck.
13 Keert weder, Keert weder, O Sulammith, Keert weder, Keert weder, dat wy u mogen aensien. Wat siet ghylieden de Sulammith aen? sy is als eene reije van twee heyren.
Cantica 6:13
Dit beteeckent den ernstigen wensch van de bekeeringe der verdwaelden, ende het wort daerom viermael herhaelt, om dat wy van naturen trage van herten ende van ooren zijn, Luce 24.25. Hebr. cap. 5. ver s 11. Eenige duyden dit op het weder roepen ende weder keeren der Ioden tot Christum . Siet Rom. cap. 11. ver s 25. Andre meynen, dat dit zijn de woorden van de speelgenooten der Bruyt.
Cantica 6:13
Salomo, heeft sijnen name van vrede, 1.Chron. cap. 22. ver s 9. Ierusalem wort oock Salem genoemt, Psalm 76.3. Dat is, vrede, Hebr. cap. 7. ver s 2. Alsoo wort de Kercke, ofte het volck, ’t welck geroepen wort om weder te keeren, Sulammith genoemt, ’t welck soo veel te seggen is, als vreedsame, of vredige, of, in vrede levende, Ten aensien van de vrede die sy heeft met Godt door Iesum Christum , Rom. cap. 5. ver s 1. Het is dan soo vele, als of de Bruydegom hier seyde, Komt herwaerts mijne lieve Bruyt, die na mijnen name Salomo, Vredevorst, of, vreedsaem, genoemt wort Sulammith , Dat is, vreedsame, keert weder, komt tot my, Ick sal u tot genaden aennemen, al hebt ghy my vertoornt.
Cantica 6:13
Dese woorden schijnen gesproken te zijn van de vrienden van Sulammith , wenschende te mogen sien, dat de vorige gaven ende genaden wederom op, ofte in haer mochten gesien ende gespeurt worden, want de Engelen selve wenschen te mogen sien die dingen, die der Kercke door het Euangelium zijn mede gedeelt, 1.Petr. cap. 1. ver s 12. Siet oock Psalm 27.4. Iesa. cap. 52. ver s 8.
Cantica 6:13
Ofte, aenschouwen , T.w. met vreught ende blijdtschap.
Cantica 6:13
Eenige meynen dat dit de woorden der Bruyt zijn: Andre nemense voor de woorden des Bruydegoms. Anders, wat siet ghylieden [doch] aen Sulammith ? of, aen de Sulammitische.
Cantica 6:13
Ofte, als een geselschap , Dat is, eenen hoop der gener die eenen rey maken, die t’samen vrolick zijn. De Israëliten, selfs oock somtijts de Godtsalige, plechten met reijen haer te verblijden, ende Godt te danken voor verworvene victorien, ofte om andere oorsaken, Exod. cap. 15. ver s 20. Ierem. cap. 31. vers en 4, 13. Luce. cap. 15. ver s 25. In dese plaetse wort door den rey te kennen gegeven, de blijdtschap der geloovigen, als sy tot Christum komen sullen.
Cantica 6:13
Door dese twee heyren wort te kennen gegeven, de menighte der gener die haer tot Christum bekeeren souden. Doch andre verstaen door de twee legers de Kercke Christi , bestaende uyt Ioden ende Heydenen. Andere houden hier in den text het Hebreeusch woort Machanaim , dat twee heyren, of twee legers beteeckent. Siet Genes. cap. 32. vers en 1, 2.
