1 De dapperheyt ende beroemtheyt van Iudas Machabeus . 5 Hy vervolght ende verdelght over al de vyanden der Ioden. 10 ende verslaet Apollonium , Oversten van Samarien. 13 als oock Seron , Oversten van Syrien. 27 Waer over Antiochus vergramt zijnde, een groote krijghs-macht vergadert, die hy onder den Oversten Lysias tegen hem sendt na het lant Iuda. 42 Machabeus ende sijne broeders bereyden haer tot wederstant met vasten ende bidden. 55 Bestellen haer leger. 58 ende Iudas vermaent sijn volck tot dapperheyt.
1 ENde Iudas, die genaemt wiert Machabeus, sijn soon, stont op in sijne plaetse.
2 Ende hem hielpen alle sijne broederen, ende alle die sijnen vader aengehangen hadden: ende voerden den krijgh Israëls met vreughde.
3 Ende hy heeft sijnen volcke hare eere verbreyt: ende hy dede sijn pansier aen als een reuse: ende omgordde sijne krijghswapenen, sloegh [vele ] veltslagen, sijn leger met het sweert beschermende.
4 Ende hy is in sijne wercken een leeuw gelijck geworden, ende als een jonge leeuw die ter jacht loopt.
5 Ende hy de godtloose neerstelick soeckende, vervolghdese, ende verbrandde de gene die het volck beroerden:
6 Soo dat de godtloose van sijne vreese haer in trocken, ende dat alle werckers der ongerechtigheyt te samen beroert wierden, ende dat het wel gingh met de behoudenisse door sijne hant.
7 Ende hy heeft vele Koningen verbittert, ende hy verheughde Iacob in sijne wercken, ende sijne gedachtenisse is in zegeninge tot in der eeuwigheyt.
8 Ende hy doortrock de steden Iuda, ende verdelghde uyt haer de godtloose, ende keerde den toorne [Godts ] van Israël.
9 Ende sijnen name wiert verbreyt tot het uyterste der aerde, ende hy vergaderde de gene die verloren gingen.
10 Waerom Apollonius de volckeren vergaderde, ende van Samarien een groote macht, om tegen Israël krijgh te voeren.
11 Ende Iudas verstont dit, ende hem te gemoete treckende, heeft hem geslagen, ende gedoot, ende vele gewondde zijn gevallen, ende de overige zijn gevloden.
12 Ende hy heeft haren buyt bekomen, ende Iudas kreegh het sweert van Apollonius, ende hy streedt met het selve alle sijne dagen.
13 Ende Seron, de Overste der krijghs-machten van Syrien, hoorde dat Iudas eenen hoop ende vergaderinge van getrouwe lieden by hem vergadert hadde, die met hem ten strijde uyt trocken, ende seyde,
14 Ick sal my selven eenen name maken, ende sal verheerlickt worden in het Koninckrijcke, ende ick sal bestrijden Iudam, ende die met hem zijn, ende die het woort des Koninghs verachten.
15 Ende hy voer voort, ende met hem trock op een sterck leger van godtloose, om hem te helpen, dat hy wrake soude doen over de kinderen Israëls.
16 Ende hy naerderde tot aen den opgangh van Bethoron, ende Iudas gingh hem te gemoete met weynigh volcks.
17 Ende als sy sagen het leger haer te gemoete komen, seyden sy tot Iudam, Hoe sullen wy, die soo weynige zijn, konnen strijden tegen sulck een stercke menighte, die wy vermoeyt zijn, ende desen dagh niet gegeten en hebben?
18 Ende Iudas seyde, ’t Is licht dat vele besloten worden in de handen van weynige: ende daer en is geen onderscheyt voor den hemel, te behouden door vele ofte door weynige.
19 Want de overwinninge in den krijgh en bestaet niet in de menighte der macht, maer de kracht uyt den hemel [geeft’se .]
20 Dese komen tegen ons, om door een menighte van smaetheyt ende ongerechtigheyt te verdelgen ons ende onse huysvrouwen, ende onse kinderen, ende om ons te berooven.
21 Doch wy strijden voor onse zielen, ende voor onse wetten.
22 Ende hy sal haer vermorselen voor onse aengesichten: ghy dan en wilt haer niet vreesen.
23 Ende als hy ophielt van spreken, soo viel hy terstont op haer aen: ende Seron ende sijn leger wiert voor hem vermorselt.
24 Ende sy vervolghden haer in den nedergangh van Bethoron tot het velt toe: ende van haer zijn gevallen ontrent acht hondert mannen: ende de overige zijn gevloden na het lant der Philistijnen.
25 Ende de vreese voor Iudas ende sijne broederen ende een verschrickinge, begon te vallen op de volckeren die rontom haer waren.
26 Ende sijnen name quam tot den Koningh toe: ende alle volckeren verhaelden van de veltslagen van Iudas.
27 Ende als Antiochus de Koningh dese woorden hoorde, wiert hy in sijn gemoedt seer toornigh: ende sondt henen, ende vergaderde alle de krijghs-machten sijnes Koninckrijcks, een seer sterck leger.
28 Ende hy opende sijne schatkamer, ende gaf sijne krijghs-machten besoldingen voor een jaer, ende geboodt haer datse gereet souden zijn een jaer langh tot alle nooden.
29 Ende als hy sagh dat het gelt in sijne schatten ontbrack, ende dat de gene die in ’t lant de schattingen vergaderden, weynige waren: overmits de tweespaltigheyt, ende de plage die hy in ’t lant hadde aengericht: daer mede dat hy de wetten, die van de eerste dagen af geweest waren, hadde wech genomen:
30 Ende vreesende dat hy niet [genoegh ] en soude hebben om noch eens ofte twee mael de onkosten te doen, ende om de geschencken te geven, die hy te voren met een milde hant gegeven hadde, soo dat hy de vorige Koningen in mildigheyt hadde overtroffen:
31 Soo is hy in sijne ziele seer twijfelmoedigh geworden: ende nam eenen raet, om te reysen na Persien, ende de schattingen van die landen te ontfangen, ende veel gelt te vergaderen.
32 Ende hy liet daer Lysiam, een ge-eert man, ende van Konincklicken geslachte, over de saken des Koninghs, van de riviere Euphrates af tot de lantpalen van Egypten toe.
33 Ende om sijnen sone Antiochum op te voeden, tot dat hy soude weder keeren.
34 Ende hy gaf hem over de helft van sijne krijghs-machten, ende de elephanten: ende hy gaf hem bevel van alles dat hy wilde [gedaen hebben :] oock van d’inwoonders van Iudea ende Ierusalem:
35 Dat hy ’t krijghsvolck soude senden tegen haer om de sterckte Israëls te vermorselen, ende het overgeblevene van Ierusalem uyt te roeijen, ende om hare gedachtenisse van die plaetse wech te nemen.
36 Ende dat hy vreemde kinderen soude doen woonen in alle hare lantpalen, ende dat hy haer lant door het lot soude uytgeven.
37 Ende de Koningh nam by hem de helft der krijghs-machten die overigh waren, ende vertrock van Antiochien, van sijne Konincklicke stadt, in ’t jaer hondert ende seven en veertigh: ende over de riviere Euphrates gepasseert zijnde, doortrock hy de bovenlanden.
38 Lysias nu verkoos Ptolomeum den [sone ] Dorymenis, ende Nicanorem, ende Gorgiam, machtige mannen onder de vrienden des Koninghs.
39 Ende sondt met haer veertigh duysent mannen, ende seven duysent ruyters, om te vallen in’t lant Iuda, ende dat selve te verderven, na het woort des Koninghs.
40 Ende sy trocken uyt met alle hare macht, ende quamen ende legerden haer na by Emmanaum, in ’t vlacke lant.
41 Ende de kooplieden van die landtstreke van haren name hoorende, namen seer veel silver ende gout, ende dienstknechten, ende zijn in haer leger gekomen, om de kinderen Israëls tot dienstknechten te verkrijgen: ende de macht van Syrien ende van het lant der vreemdelingen is by haer gekomen.
42 Ende Iudas ende sijne broederen siende dat d’elenden vermenighvuldighden, ende dat de krijghs-machten haer legerden in hare lantpalen: ende verstaen hebbende de woorden des Koninghs, waer door hy bevolen hadde het volck gantschelick te verderven ende vernielen, soo seyde een yegelick tot sijnen naesten,
43 Laet ons ons’ volck uyt dese nederwerpinge weder oprechten, ende laet ons vechten voor ons’ volck, ende voor het heylighdom.
44 Ende de vergaderinge quam by een, om gereedt te zijn tot den strijt, ende om te bidden, ende barmhertigheyt ende ontfermingen te versoecken.
45 Ende alsoo Ierusalem onbewoont was als een woestijne, ende daer niemant, van de gene die daer geboren waren, in ofte uyt gingh, ende het heylighdom vertreden wiert, ende de kinderen der vreemdelingen op de burcht waren, ende de Heydenen aldaer hare woonplaetse hadden, ende alle vermaeck wech genomen was uyt Iacob, ende de fluyte ende cither ophielden,
46 Soo zijnse vergadert ende gekomen tot Maspha, tegen over Ierusalem, om dat de plaetse des gebedts te voren tot Maspha voor Israël was geweest.
47 Ende sy vasteden op dien dagh, ende deden sacken aen, ende [stroyden ] assche op hare hoofden, ende verscheurden hare kleederen.
48 Ende breydden de boecken der wet uyt, na dewelcke de Heydenen neerstelick sochten, om in deselve de beeltenisse harer afgoden te schrijven.
49 Ende sy brachten daer de kleederen des Priesterdoms, ende d’eerstelingen, ende de tienden: ende sy verweckten de Nazareen, die hare dagen vervult hadden.
50 Ende sy riepen met hare stemme tot den hemel, seggende, Wat sullen wy dese doen, ende waer sullen wy haer henen brengen?
51 Uw’ heylighdom is vertreden, ende ontheylight geworden: ende uwe Priesters zijn in rouwe, ende vernederinge.
52 Ende siet de Heydenen zijn tegen ons vergadert om ons te vernielen. Ghy weet wat sy tegen ons dencken.
53 Hoe sullen wy konnen bestaen voor haer aengesichte, soo ghy ons niet en helpt?
54 Ende sy sloegen de trompetten, ende riepen met een groote stemme.
55 Ende na desen stelde Iudas Overste des volcks, Overste over duysent, ende Overste over hondert, Overste over vijftigh, ende Overste over tien.
56 Ende sy seyden tot de gene die huysen bouwden, ende die eerst huysvrouwen getrouwt hadden, ende wijngaerden hadden geplant, ende die vreesachtigh waren, dat een yegelick der selve soude weder keeren na sijn huys, volgens de wet.
57 Ende alsoo is het leger opgebroken, ende sy legerden haer tegen ’t Zuyden van Emmaus.
58 Ende Iudas seyde, Omgordet u, ende weest stercke mannen, ende weest gereet tegen den morgenstont om te vechten tegen dese Heydenen, die vergadert zijn tegen ons, om ons te vernielen ende ons’ heylighdom.
59 Want het is beter dat wy in den strijt sterven, als dat wy souden aensien de elenden onses volcks ende onses heylighdoms.
60 Doch gelijck de wille [Godts ] in den hemel sal zijn, soo doe hy [met ons .]
1 De dapperheyt ende beroemtheyt van Iudas Machabeus . 5 Hy vervolght ende verdelght over al de vyanden der Ioden. 10 ende verslaet Apollonium , Oversten van Samarien. 13 als oock Seron , Oversten van Syrien. 27 Maer over Antiochus vergramt zijnde, een groote crijghs-macht vergadert, die hy onder den Oversten Lysias tegen hem sendt na het landt Iuda. 42 Machabeus ende sijne broeders bereyden haer tot wederstant met vasten ende bidden. 55 Bestellen haer leger. 58 ende Iudas vermaent sijn volck tot dapperheyt.
1 ENde Iudas, die genaemt wierdt Machabeus, sijn soon, stondt op in sijne plaetse.
2 Ende hem hielpen alle sijne broederen, ende alle die sijnen vader aengehangen hadden: ende voerden den krijgh Israëls met vreughde.
3 Ende hy heeft sijnen volcke hare eere verbreydt: ende hy dede sijne pansier aen als een Reuse: ende omgordde sijne krijghs-wapenen, sloegh [vele ] velt-slagen, sijn leger met het sweert beschermende.
4 Ende hy is in sijne wercken een leeuw gelijck geworden, ende als een jonge leeuw die ter jacht loopt.
5 Ende hy de godtloose neerstelick soeckende, vervolghde’se, ende verbrandde de gene die het volck beroerden:
6 So dat de godtloose van sijne vreese haer introcken, ende dat alle werckers der ongerechtigheyt te samen beroert wierden, ende dat het wel ginck met de behoudenisse door sijne handt.
7 Ende hy heeft vele Coningen verbittert, ende hy verheughde Iacob in sijne wercken, ende sijne gedachtenisse is in segeninge tot in der eeuwicheyt.
8 Ende hy doortrock de steden Iuda, ende verdelghde uyt haer de godtloose, ende keerde den toorne [Godts ] van Israël.
9 Ende sijnen name wiert verbreydt tot het uyterste der aerde, ende hy vergaderde de gene die verloren gingen.
10 Waerom Apollonius de volckeren vergaderde, ende van Samarien een groote macht, om tegen Israël krijgh te voeren.
11 Ende Iudas verstont dit, ende hem te gemoete treckende, heeft hem geslagen, ende gedoodt, ende vele gewondde zijn gevallen, ende de overigen zijn gevloden.
12 Ende hy heeft haren buyt becomen, ende Iudas kreegh het sweerdt van Apollonius, ende hy streedt met het selve alle sijne dagen.
13 Ende Seron, de Overste der krijghs-machten van Syrien, hoorde dat Iudas eenen hoop ende vergaderinge van getrouwe luyden by hem vergadert hadde, die met hem ten strijde uyt-trocken, ende seyde,
14 Ick sal my selven eenen name maken, ende sal verheerlickt worden in het Coninckrijcke, ende ick sal bestrijden Iudam, ende die met hem zijn, ende die het woort des Coninckx verachten.
15 Ende hy voer voort, ende met hem trock op een sterck leger van godtloose, om hem te helpen, dat hy wrake soude doen over de kinderen Israëls.
16 Ende hy naerderde tot aen den opganck van Bethoron, ende Iudas ginck hem te gemoete met weynich volcks.
17 Ende als sy sagen het leger haer te gemoete komen, seyden sy tot Iudam, Hoe sullen wy, die so weynige zijn, connen strijden tegen sulck een stercke menichte, die wy vermoeyt zijn, ende desen dagh niet gegeten en hebben?
18 Ende Iudas seyde, Het is licht dat vele besloten worden in de handen van weynige: ende daer en is geen onderscheyt voor den hemel, te behouden door vele ofte door weynige.
19 Want de overwinninge in den krijgh en bestaet niet in de menichte der macht, maer de kracht uyt den hemel [geeft’se ].
20 Dese comen tegen ons, om door een menichte van smaetheyt ende ongerechticheyt te verdelgen ons ende onse huysvrouwen, ende onse kinderen, ende om ons te berooven.
21 Doch wy strijden voor onse zielen, ende voor onse wetten.
22 Ende hy sal haer vermorselen voor onse aengesichten: ghy dan en wilt haer niet vreesen.
23 Ende als hy ophieldt van spreken, so viel hy terstont op haer aen: ende Seron ende sijn leger wierdt voor hem vermorselt.
24 Ende sy vervolghden haer in den nederganck van Bethoron tot het veldt toe: ende van haer zijn gevallen ontrent acht hondert mannen: ende de overige zijn gevloden na het landt der Philistijnen.
25 Ende de vreese voor Iudas ende sijne broederen ende een verschrickinge, begon te vallen op de volckeren die rontom haer waren.
26 Ende sijnen name quam tot den Coninck toe: ende alle volckeren verhaelden van de veld-slagen van Iudas.
27 Ende als Antiochus de Coninck dese woorden hoorde, wiert hy in sijn gemoet zeer toornich: ende sondt henen , ende vergaderde alle de krijghs-machten sijnes Coninckrijcks, een zeer sterck leger.
28 Ende hy opende sijne schat-camer, ende gaf sijne krijghs-machten besoldingen voor een jaer, ende geboodt haer dat’se gereet souden zijn een jaer lanck tot alle nooden.
29 Ende als hy sagh dat het gelt in sijne schatten ontbrack, ende dat de gene die in het landt de schattingen vergaderden, weynige waren: overmidts de twee-spalticheydt, ende de plage die hy in het landt hadde aengericht: daer mede dat hy de wetten, die van de eerste dagen afgeweest waren, hadde wech genomen:
30 Ende vreesende dat hy niet [genoegh ] en soude hebben om noch eens ofte tweemael de onkosten te doen, ende om de geschencken te geven, die hy te voren met een milde handt gegeven hadde, so dat hy de vorige Coningen in mildicheyt hadde overtroffen:
31 So is hy in sijne ziele seer twijfelmoedich geworden: ende nam eenen raedt, om te reysen na Persien, ende de schattingen van die landen te ontfangen, ende veel gelt te vergaderen.
32 Ende hy liet daer Lysiam, een ge-eert man, ende van Conincklicken geslachte, over de saken des Conincks, van de riviere Euphrates af tot de landtpalen van Egypten toe.
33 Ende om sijnen sone Antiochum op te voeden, tot dat hy soude wederkeeren.
34 Ende hy gaf hem over de helft van sijne krijghs-machten, ende de Elephanten: ende hy gaf hem bevel van alles dat hy wilde [gedaen hebben ]:
35 Dat hy het krijghs-volck soude senden tegen haer om de sterckte Israëls te vermorselen, ende het overgeblevene van Ierusalem uyt te roeyen , ende om hare gedachtenisse van die plaetse wech te nemen.
36 Ende dat hy vremde kinderen soude doen woonen in alle hare landtpalen, ende dat hy haer landt door het lot soude uytgeven.
37 Ende de Coninck nam by hem de helft der krijghs-machten die overigh waren, ende vertrock van Antiochien, van sijne Conincklicke stadt, in het jaer hondert ende seven en veertigh: ende over de riviere Euphrates gepasseert zijnde, doortrock hy de boven-landen.
38 Lysias nu verkoos Ptolomeum den [sone ] Dorymenis, ende Nicanorem, ende Gorgiam, machtige mannen onder de vrienden des Conincks.
39 Ende sondt met haer veertigh duysent mannen, ende seven duysent ruyters, om te vallen in het landt Iuda, ende dat selve te verderven, na het woort des Conincks.
40 Ende sy trocken uyt met alle hare macht, ende quamen ende legerden haer na by Emmanaum, in het vlacke landt.
41 Ende de koopluyden van die landt-streke van haren name hoorende, namen seer veel silver ende goudt, ende dienstknechten, ende zijn in haer leger gekomen, om de kinderen Israëls tot dienstknechten te verkrijghen: ende de macht van Syrien ende van het landt der vremdelingen is by haer gekomen.
42 Ende Iudas ende sijne broederen siende dat de elenden vermenichvuldighden, ende dat de krijghs-machten haer legerden in hare landtpalen: ende verstaen hebbende de woorden des Conincks, waer door hy bevolen hadde het volch gantschelick te verderven ende vernielen, so seyde een yegelick tot sijnen naesten,
43 Laet ons ons’ volck uyt dese nederwerpinghe weder oprechten, ende laet ons vechten voor ons’ volck, ende voor het Heylighdom.
44 Ende de vergaderinge quam by een, om ghereedt te zijn tot den strijdt, ende om te bidden, ende barmhertigheyt ende ontfermingen te versoecken.
45 Ende alsoo Ierusalem onbewoont was als een woestijne, ende daer niemandt, van de ghene die daer geboren waren, in ofte uyt ginck, ende het Heylighdom vertreden wierd, ende de kinderen der vremdelinghen op de burcht waren, ende de Heydenen aldaer hare woonplaetse hadden, ende alle vermaeck wech-ghenomen was uyt Iacob, ende de fluyte ende cither ophielden,
46 So zijn’se vergadert ende gekomen tot Maspha, teghen over Ierusalem, om dat de plaetse des gebedts te voren tot Maspha voor Israël was gheweest.
47 Ende sy vasteden op dien dagh, ende deden sacken aen, ende [stroyden ] asschen op hare hoofden, ende verscheurden hare kleederen.
48 Ende breydden de boecken der Wet uyt, na de welcke de Heydenen neerstelick sochten, om in deselve de beeltenisse harer afgoden te schrijven.
49 Ende sy brachten daer de kleederen des Priesterdoms, ende de eerstelingen, ende de tienden: ende sy verweckten de Nazareen, die hare daghen vervult hadden.
50 Ende sy riepen met hare stemme tot den hemel, seggende, Wat sullen wy dese doen, ende waer sullen wy haer henen brengen?
51 Uw’ Heylighdom is vertreden, ende ontheylight gheworden: ende uwe Priesters zijn in rouwe, ende vernederinge.
52 Ende siet de Heydenen zijn teghen ons vergadert om ons te vernielen. Ghy weet wat sy tegen ons dencken.
53 Hoe sullen wy konnen bestaen voor haer aengesichte, so ghy ons niet en helpt?
54 Ende sy sloeghen de trompetten, ende riepen met een groote stemme.
55 Ende nae desen stelde Iudas Overste des volcks, Overste over duysent, ende Overste over hondert, Overste over vijftigh, ende Overste over tien.
56 Ende sy seyden tot de ghene die huysen bouwden, ende die eerst huys-vrouwen ghetrouwt hadden, ende wijngaerden hadden gheplant, ende die vreesachtigh waren, dat een yeghelick der selve soude wederkeeren na sijn huys, volgens de Wet.
57 Ende also is het leger opgebroken, ende sy legerden haer tegen het zuyden van Emmaus.
58 Ende Iudas seyde, Omgordet u, ende weest stercke mannen, ende weest gereet tegen den morgenstondt, om te vechten tegen dese Heydenen, die vergadert zijn teghen ons, om ons te vernielen ende ons’ Heyligdom.
59 Want het is beter dat wy inden strijdt sterven, als dat wy souden aensien de elenden onses volcx ende onses Heylighdoms.
60 Doch ghelijck de wille [Godts ] in den hemel sal zijn, so doe hy [met ons ].
